BALKAN SAVAŞLARI
Milletimiz için büyük bir facia olan Balkan Savaşlarının yüzüncü yılını aşmış bulunmaktayız. Batılı Devletlerin bile tahmin edemedikleri bu sonuç hakkında herhangi bir görüş ortaya koymadan, tarih kitaplarından derlediğim bilgileri sayın okurlarımıza aktarmak istedim. 1911 yıllında İtalyanlarla Trablus'ta yapılan ve kaybedilmiş olan bu savaş , küçük Balkan Devletleri için bir fırsat teşkil etmiştir.Aslında Osmanlı topraklarının paylaşımı konusunda aralarında anlaşamadıkları gibi Osmanlıdan da korkuyorlardı. Rusya'nın desteği ve çıkacak olan bir ihtilâfa Rusların hakemliğini kabul etmeleri sonucu bu savaşın habercisi olmuştur. Rusların Balkanlarda çıkacak olan bir savaşa müsaade etmeyecekleri şeklindeki yalan teminatına Osmanlının inanmış olması , Rumelideki en iyi 120 tabur askeri terhis etme gafletine, bir de 3 Temmuz 1910 tarihinde Kiliseler ve Mektepler Kanununu çıkartarak, Makedonya'daki Sırp ,Yunan ve Bulgar azınlıkları arasında hakemlik yapması , Bulgaristan,Yunanistan ,Sırbistan ve Karadağ arsındaki en büyük ihtilâfı ortadan kaldırmıştır. Nitekim 13 Mart 1912 tariihinde Bulgaristan-Sırbistan ve 29 Mayıs 1912 de ise Bulgaristan-Yunanistan gizli ittifakları gerçekleşmiş, Karadağ'ın da katılımıyla bu dört küçük Balkan Devleti Osmanlı'ya karşı uygulayacakları savaş projeleri ile toprak taksimini bile görüşmüşlerdir. Bu da yetmiyormuş gibi Bâb-ı Âli Sırbistan'ın Avrupa'dan getirttiği son model ağır topların, Selânik Limanına çıkartılarak oradan demiryoluyla Belgrad'a nakline müsaade etmiş olması da akıl alır gibi değildir. Kısa bir süre sonra çıkacak olan Birinci Balkan Savaşında Türklere ateş kusacak olan bu topların Avusturya-Macaristan İmparatorluğu kendi topraklarından geçirilmesini müsaade etmemiştir. Dolayısıyla Türkiye yani Makedonya yolu olmaksızın bu topların Sırbistan'a geçişi mümkün değildi. Bu aynı zamanda bir diplomasi zaafı idi.
1912 yılı 15 temmuzunda Meclis-i Meb'ûsân'da bir konuşma yapan Hariciye Nâzırı Asım Bey " Balkanlardan imanım kadar eminim" sözünü sarfederek savaş ihtimalinin bulunmadığını iddia etmiştir. Oysa Asım Bey bu makama gelmeden önce Sofya Büyükelçiliği yapmış bir zat idi ve Bulgarların ihtirasları ile Balkanların durumunu bilmesi gerekirdi. Onun yerine gelen Hariciye Nâzır Ermeni Gabriel NORADUNGİYAN Efendi'nin Türklere karşı beslediği hisler şüpheli idi. Rusya'nın Savaş çıkmayacak şeklindeki teminatının kesin olduğunu hükümete bildirerek 120 Tabur Askerin hiç sebep yokken terhis edilmesine sebep olmuştur. Bu kadar hata Balkan Savaşlarının kaybedilmesinin en önemli etkenleridir.
Küçük Balkan Devletlerinin Osmanlı'ya çatma cüretini göstermesi biraz da şans ve Büyük Devletlerin Hristiyanlık hislerine bırakılmıştı. (Yılmaz Öztuna " RUMELİNİN KAYBI") Nitekim Savaş başlar başlamaz Büyük devletler , Balkan Devletlerinin Savaşı kazanacağına ihtimal vermemeleri sonucu başta Fransa Başbakanı Poincare olmak üzere , savaşın sonucu ne olursa olsun toprak değişikliğine razı olmayacaklarını bildirmişlerdir. Halbuki en iyi birliklerini terhis eden hükümet hiçbir şekilde savaşa hazır değildi. "Başkumandan Vekili Harbiye Nazırı Birinci Ferik Nazım Paşa" bir ya da iki hafta içerisinde Sofya'ya gireceğini söylüyordu. (Anayasa'ya göre Başkumandan Padişah idi)
8 Ekim 1912 günü Küçücük Karadağ Prensliği Osmanlı İmparatorluğuna karşı savaş açtı. Türkiye ; 18 Ekimde Sırbistan ve Bulgaristan ve birkaç gün sonra ise Yunanistan ile savaşa girdi.
Bulgaristan'a karşı Birinci- Ferik Abdullah Paşanın komutasında 5 kolordudan müteşekkil ŞARK ORDUSU görevlendirilmişti. Edirne Müstahkem Komutanlığındaki kuvvetler ise Şükrü Paşa'nın emrine verilmişti. Yunanistan'a karşı bir kolordu ve Yanya Kalesindeki kuvvetler bırakılmıştı. İşkodra Kalesindeki Kuvvetler ise Karadağ'a karşı toplanmıştı. Makedonya'yı Sırbistan'a karşı daha sonra Sadrazam olacak olan Garb Ordusu Komutanı Birinci-Ferik Ali Rıza Paşa savunacaktı.
Sadrazam Ali Paşanın Damadı olan Birinci -Ferik Nâzım Paşa Savaş idare edecek yeteneğe sahip değildi. Türk Ordusu seferberliği geç yapabildi. terhis edilip Anadolu'ya gönderilen 120 tabur asker savaşın sonunda bile silah altına alınamadı. Erzincan-Şam ve Bağdat'ta bulunan Ordulardan asker getirtilemedi. Yemen ve Hicazdaki kuvvetlerin sevki zaten mümkün değildi. Osmanlı Ordusunun Levazım ve nakliye teşkilâtı çok kötüydü. Fakat bütün bu olumsuzluklara rağmen Merkezleri İstanbul-Edirne ve Selânik olan I , II ve III cü Orduların bu dört küçük Balkan devletini ezmesi lâzımdı. Avrupa Devletlerinin de genel kanaati bu yöndeydi.
Nazım Paşanın hiçbir hazırlığı olmayan Ordu ile Bulgaristan'a taarruz etmesi hezimetin başlangıcı olmuştur. 21-23 Ekim tarihlerinde Bulgarlar Edirne -Kırklareli arasında kalan Pınarhisar muharebesini kazandılar ,Türk Ordusu çözüldü ve dağıldı. Kırklareli düştü ve Düşman Çatalca önlerine geldi. 16-19 Kasım tarihlerinde Çatalca'da müthiş bir hamle yaptı; ancak burada karşılaştığı direniş sonucu orada çakılıp kaldı.
Sırplar ise 20 Ekimde Priştine'yi aldılar ve iki Gün sonra da Kosova'a Garb Ordusunu yendiler. Sırplar Veliaht (daha sonra Kral) Aleksandar Karagorceviç komutasındaki Ordusuyla Karadağ ve Bulgar Kuvvetleriyle birleştiler. Güneye doğru ilerleyen Sırp ve Bulgar Birlikleri İştip -Üsküp ve Manastır'a girdiler.
Yunanlılar ise 6 Kasımda Preveze'yi aldılar ve Veliaht (sonra Kral) Konstantin komutasındaki büyük kuvvetlerini Selânik üzerine gönderdiler. Selâni'ği savunmakla görevli Jandarma Paşası Tahsin Paşa , tek silâh atmadan güçlü Kolordusunu silâhları ile birlikte Yunanlılara teslim etti. Sırp ve Kradağlılar Tiran Limanını ve Draç'ı -Ohri'yi- Debre'yi aldılar Arnavutluk'un tamamı Sırp ve Karadağlılar tarafından işgâl edildi. Kasım Ayı içerisinde Türkler her tarafta mağlup edilmiş ve yalnız Edirne-İşkodra ve Yanya kaleleri dayanıyordu. 3 Aralıkta Bulgarlarla anlaşma imzalandı Bu anlaşmada inanılmaz bir madde ise Çatalca önlerinde Çakılıp kalan Bulgar Ordusunun Edirne'den Türk Ordusunun bulunduğu bölgeden geçecek olan tren ile kendi Ordusunu besleyecek olması , buna karşılık aynı şeyi Türk Ordusunun yapamayacağı, dolayısıyla Edirne'nin açlığa mahkûm edileceği de imzalanmış oluyordu.
16 Aralıkta Londra'da İngiliz Hariciye Nâzırı Sir Edward Grey'in başkanlığında toplanan konferansta barış imzalanamamış ve 6 Ocak 1913 tarihinde bu konferans dağıldı. İşte Batılılara inanmanın sonucu. Hani Savaşın sonucu ne olursa olsun, Balkanlarda herhangi bir değişiklik kabul edilmeyecekti. Osmanlının beklenmedik bir şekilde yenilmesi sonucu Büyük Devletler Balkanları himaye altına almak kaydıyla ileri sürdikleri bu statü quo esasını bir daha telaffuz etmediler. Bulgarlar Şubat ve Mart aylarında Çatalca savaşlarında Osmanlıya büyük kayıplar verdirmiş ancak düşmanın kayıpları da büyüktü. Edirne büyük bir yiyecek sıkıntısı içerisindeydi. Silah ve tahkimat durumu iyiydi. Edirne gıda sıkıntısı çekmeseydi, Bulgarlara yardıma gelen iki Sırp Tümenine rağmen Bulgarlar Edirne Kalesini düşüremeyecekti. Nihayet 5 ay ve 5 gün süren muhasaraya direnen Şükrü Paşa 26 Mart 1913 tarihinde teslim oldu. Edirne'ye gelen Kral FERDİNAND , bu kahraman Komutanı tebrik etti ve kılıcını geri verdi. Edirne'ye giren Bulgarlar Selimiye Camiisne girerek tahribat yaptı.
Yine Edirne kadar kahramanca direnen Epir Eyalet Merkezi olan YANYA Kalesi de 6 Martta Yunanlılara teslim oldu. Bir Vatan haini olan Draç Milletvekili Esat Toptani Paşa , İşkodra'yı savunan Mirliva Hasan Rıza Paşayı öldürttükten sonra , bu Arnavut Vilâyet Merkezini Karadağlılara teslim etti. Meşrutiyet idaresinde aradıklarını bulamayan Arnavutlar Türkleri arkadan vurmaktan çekinmediler. Böylelikle Osmanlının Rumeliyi kaybı tamamlandı. Makedonya -Arnavutluk-Trakya ve Epir elden çıktı .Osmanlı ayrıca Girit- Rodos ve Oniki Adayı da kaybetmiş oldu. Birinci Balkan Savaşı 7 ay 22 gün sürmekle beraber, Türk bozgunu Ekim Ayının son üç haftasında gerçekleşti . Bu Savaşın sonunda Balkanlarda gerek sınırlar ve gerekse demografik yapı dengeleri tamamen değişiti. Bu durum birinci Dünya Savaşının da habercisi olmuştur.
LONDRA Muahedesi ; 30 Mayıs 1913 tarihinde Türkiye tarihi boyunca , imzaladığı en feci Antlaşmalarından birini Londra'da imzaladı. Bu Muahede ile Türkiye Edirne'yi Bulgaristan'a bırakmış oldu.,
Rumeli 550 yıldır Türk Yurdu idi. Birçok bölgede Türkler ekseriyette idiler. Bu büyük felâketten sonra Yüzbinlerce Türk, herşeylerini bırakarak, eriye eriye İstanbul'a eriştiler. Yollarda çeşitli saldırılara uğradılar. Ustrumca'da bir Camiyi cemaati ile beraber yaktılar. Bilhassa Bulgarların yaptıkları zulum, tüyler ürpertici oldu.On binlerce Türk, kadın, ihtiyar ,çocuk ve bebekler dahil olmak üzere her türlü işkenceyle katledildi. Malkara'da kaz çalan üç Bulgar askerini ,Halk yakalayıp askerlerin boynuna kazları asıp teşhir edince , cuma namazından çıkan cemaat silahla taranmış ve 63 Türk hunharca ve kalleşçe katledilmiştir.
İKİNCİ BALKAN HARBİNİN ÇIKMASI ; Yunanistan ve Sırbistan'ın zararına Bulgaristan aç gözlü bit şekilde Makedonya'nın tamamını almak istiyordu. Birinci Balkan Savaşına katılmayan Romanya da Bulgaristan'dan toprak talebinde bulundu. Bulgaristan bu talebi reddetti. Bulgaristan önce Yunanistan ve Sırbistan'ı ani bir saldırıyla tasfiye edip sonra da Romanya'ya dönmek istedi ve 29 Haziran 1913 günü Sırbistan ve Yunanistan'a Savaş ilân etmeksizin taarruz etti. Ancak Kuzeyden Romen Ordusu Bulgaristan'a girdi. Karadağ da Bulgaristan'a harb ilân etti. Türkiye ise 18 Temmuz günü savaşa girdi. Bulgaristan perişan oldu. 21 Temmuz günü Türk Ordusu Edirneyi tekrar geri aldı. Üç ay 26 günlük feci bir Bulgar işgalinden sonra nihayet Edirne kurtarılabilmişti. Türk Ordusu Batı Trakya'yı işgâl etti. Burada ezici çoğunlukta bir Türk Nüfus hakimdi. Fakat Büyük Devletler bu toprakları iki ay sonra Bulgarlara bıraktırdılar. Daha sonra bu topraklar 1918 yılında Yunanistan'a verildi. Meriç Nehrinin Batısındaki Dimetoka Türkiye'ye bırakılmıştı. Bu kaza Büyük Devletlerce 1915 yılında Bulgaristan'a Cihan harbine girmesi kaydıyla verilmiştir. (Şimdi ise Yunanistan'dadır.)
10 Ağustos 1913 günü Bükreş Muahedesiyle 42 gün süren İkinci Balkan Savaşı noktalanmıştır. Bulgaristan Birinci Balkan Savaşında elde ettiği birçok toprağı elinden çıkarmıştır. Makedonya ise Sırp-Bulgar ve Yunanlılarca taksim edilmiştir. Balkan Savaşlarından sonra bağımsız Arnavutluk Krallığı kurulmuştur.
Osmanlı'nın son kazandığı savaş 1897 yılında Yunanlılara karşı elde ettiği Tesalya Savaşıdır. Ancak bu savaşın sonunda Büyük devletler mağlup olan Yunanistan'a Tesalya'yı vermşler ve Yunanlıların ödemesi gereken Savaş tazminatını da Yunanlılar Türklere ödememişlerdir. Makedonya'da doğmuş ve burada 18 yıl yaşamış biri olarak , bu satırları yazarken Atalarımızın bu güzel topraklarda adil bir şekilde hüküm sürdüklerinden dolayı onur duyuyorum. Buraları 550 yıl boyunca imar etmişler. Sabun-el sanatlarını--hamamı getirmişler-ilk kez kanalizasyon yapmışlar, tütün-pamuk-pirinç ve susam tarımını getirmişler. Kahve Osmanlıya hernekadar Hindistan'dan geldiyse de, Rumeliye İstanbul'dan gelmiştir. Bu gün bile Balkanlarda " Bana bir Türk kahvesi yapınız " deyimi kullanılmaktadır.
Türklerin Balkanlarda bıraktığı sayısız bedesten-han -hamam-köprü- ve çeşitli taşınmaz yapıların bir kısmı halen ayaktadır. Deyimlerden-örf ve adetlerden , yemeklerden tutun da birçok konuda Balkanlarda halen Türk izlerine rastlanmaktadır. Atalarımız nurlar içerisinde yatsınlar.
