Mudanya Mütarekesi

Kurtuluş Savaşımızın sona ermesiyle birlikte ,imzalanan Mudanya Mütarekesinden bahsetmek istiyorum. Geçtiğimiz Eylül Ayı içerisinde Ankara'dan İzmir'e   yapmış olduğum bir Otobüs yolculuğunda , Sakarya Meydan Savaşının geçtiği Polatlı'dan geçerken Başta Başkumandan ATATÜRK  ve silah arkadaşları ve elbette şehitlerimize Fatiha okudum. Ne yazık ki Kurtuluş Savaşımızın dönüm noktası olan bu Muharebe Medyamızda yeterince yer almamıştır. Yolculuğum sırasında Otobüste yanımda Üniversiteyi yeni bitirmiş bir genç oturuyordu. Kendisiyle sohbet ederken Kurtuluş savaşımız hakkında bilgisinin olmadığına üzülerek tanık oldum. 30 Ağustos için  sadece Zafer Bayramı cevabını verdi. Ama bu savaş hangi yıl oldu ve hangi Devletle savaştık , bunu bilmiyordu. Mazeret olarak da ben sözeldeydim diye cevap verdi. Halen Orta eğitimde Tarih dersinde neler okutulduğunu bilmiyorum, ancak anlaşılıyor ki sayıları az dahi olsa bazı gençlerimiz basını da izlemiyor, veya basında sadece Magazin ve Sporu takip ediyor.Üstelik bu gencimiz verdiği cevapta bir de bu konuları yenilemek iki Ülke arasında bir düşmanlığı hatırlatmaz mı ? cümlesini söylemez mi?. Kendisine kibarca ATATÜRK ve Dönemin Yunan Başbakanı VENİZELOS'un Türk ve Yunan Dostluğunun temelini attığını anlattım.  Liseyi  Ankara'daki meşhur GAZİ Lisesinde bitirdim. O tarihlerde Erkek ve Kız Liseleri ayrı idi ve sözlü sınavlar vardı. Ayrıca Lise son sınıfta Son sınıfı başarı ile geçen öğrenciler, Lise bitirme Sınavlarına girmeye hak kazanıyordu (Bakalorya) ve Temmuz ayında bütün derslerden sözlü sınavlar yapılır , bütün derslerden başarı gösterenler Lise Diploması alırlardı. Benim mezun olduğum 1961-1962 Sezonunda sınıfımda Temmuz ayı sonunda sadece 8 kişi mezun olabilmişti, bunlardan biri de bendim. Diğer arkadaşlarım ise Eylül Ayı ya da bir yıl sonra mezun oldular. Sınıf arkadaşlarımın bazılarını söylersem , nasıl bir eğitim aldığımız anlaşılacaktır. Sn. Namık Kemal ZEYBEK  " Kültür eski Bakanı ve Demokrat Parti eski Genel Başkanı,Sn. Mehmet MOĞULTAY eski Çalışma Bakanı ve Adalet Bakanı, Sn. Murat KARAYALÇIN eski Ankara Belediye Başkanı ve Dışişleri Bakanı. Geçtiğimiz yıl yitirdiğimiz merhum Aktörler Sönmez ATASOY ve Yaşar GÜNER. Kurtuluş Savaşını bilmeyen bir öğrencinin Liseyi bitirmesi mümkün değildi. Müzik Öğretmenimiz Rahmetli Faik CANSELEN  idi (1911-2009) Pariste eğitim görmüş "İLERİ ve bir çok marşımızın bestecisi idi,Müzik dersinde piyano ile klasik eserler çalardı.Daha Lisedeyken benim bir Opera sanatçısı olacağımı anlamış ve Liseyi müteakip bana dersler vererek (tabii ki ücretsiz)  Opera sanatçısı olmamda yardımcı olmuştur. Tarih Öğretmenimiz ise Tarihçi ve Tarih kitabımızın yazarı  merhum Enver Behnan ŞAPOLYO idi.

Gelelim yazımızın konusuna ; Kurtuluş Savaşı sonunda İngiltere Başbakanı kibirli Lıoyd GEORGE   Silah ve siyasi destek verdiği Yunanistan'nın Savaşı kaybetmesini hazmedememiştir. 1923 Yılı Eylül ayında Kurtuluş Savaşının  hemen sonunda General Fahrettin ALTAY komutasındaki Türk Süvari Kolordusu Çanakkale Boğazından İstanbul'a yönelmiştir. (Anılan tarihte Boğazlarla ilgili MONTREUX Anlaşması  henüz yapılmamıştı) Türk Ordusu Çanakkale'de bulunan İngiliz Kuvvetlerine bir Ultimatom  (Latince SON SÖZ) vererek geçit hakkı istemiştir. Bunun üzerine bölgede bulunan Fransız Kuvvetleri Fransız Başbakanının emriyle derhal geri çekilmişlerdir. İngiliz Başbakanı Lıoyd  GEORGE bu Ultimatomu reddederek İngiliz Kuvvetlerine direnme emrini verdi ve Hükümetindeki bazı Bakanlarla birlikte bir Bildiri yayınlayarak Türkiye'ye karşı Savaş ilan edeceğini bildirdi. Kanada savaş  istemiyordu ve Kanada

 Başbakanı verdiği beyanatta " Savaş kararını İngiltere değil KANADA Parlamentosu  verir" diyerek bu savaşa karşı olduğunu  ifade etmiştir. İngiliz Kamuoyu ve Muhafazakar Partinin bazı ileri gelenleri ve Bazı Bakanlar bu savaşa karşı çıktılar. Dış işleri Bakanı Lord CURSON ve Savaş Bakanı Winsron CHURCHİLL de Başbakanın bu çatışmacı siyasetine karşı çıktı. 12 Ekim 1922 günü Muhafazakar Parti Hükümetten çekilme kararı aldı. Karizmatik bir Lider olan Lıoyd GEORGE için tek seçenek kalmıştı o da gereğini yaparak 22 Ekim 1922 tarihinde istifa ederek siyaset sahnesinden çekilmiştir.

1922 Yılı Eylül ayında sona eren Kurtuluş Savaşından sonra yine aynı ayda yaşanan yukarıda konu edilen ÇANAKKALE Krizini müteakip İtilaf Devletleri TBMM 'e Mütareke çağrısında bulunmuşlardır. Türk Ordusu ile İngiliz İşgal Kuvvetleri arasında bazı gerginlikler  yaşandıysa da Mütareke görüşmeleri Bursa'nın Gemlik Koyu Kıyısındaki şirin İlçesi MUDANYA 'da 3 Ekim 1922 tarihinde başlamıştır.

Görüşmelerde   TBMM 'i Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa temsil etmiş, Fevzi Paşa ve Refet Paşa da Mütareke görüşmeleri Boyunca Mudanya'da bulunmuşlardır. İngiltere'yi General HARİNGTON, İtalya'yı General MOMBELLİ ve Fransa'yı ise General CHARPY temsil etmiştir. Yunanlıları temsil eden General MAZARAKİS ve Albay SANYAGİS  görüşmelere doğrudan katılmayıp Mudanya açıklarında demirlemiş bulunan  bir İngiliz gemisinde beklemişlerdir. Oysa ki bu görüşmeler elbette ki Yunanistan'ı doğrudan ilgilendiriyordu. Ancak görüşmelerde Yunanistan'ın menfaatlerini korumak elbette  Hamisi  olan bu devletlere düşmüştür. 

Mudanya Mütarekesi  geceli gündüzlü çetin görüşmeler sonucu 11 Ekim 1922 günü gece yarısından sonra  sona ermiştir. Anlaşmada mutabakat sağlanması üzerine , İsmet Paşa  gece yarısı hemen Anlaşmanın imzaya hazırlanmasını Türk Delegasyonundan istemiş ve bu anlaşma sabah saat 06.00 da taraflarca imzalanmıştır. Dünya'da bu  saatte imzalanan tek anlaşmadır bu. İsmet Paşa  Mütarekenin acele imzalanmasını İngiliz Delegasyonuna vazgeçer düşüncesiyle güvenmemesinden kaynaklanmıştır. Nitekim Görüşmelerde gergin anlar da yaşanmış ve bir ara görüşmelerin kesilme riski yaşanmış, bunun üzerine   kahraman Türk Ordusunun yeniden Harekat hazırlıklarına başladığı da bilinmektedir.

-14 Maddelik olan bu anlaşma imzalandıktan üç gün sonra  14/15 ekim 1922 Ekim gecesi yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşmaya göre ;

-Türk ve Yunan Kuvvetleri arasında olan silahlı çatışma sona erecektir.

-Yunanlılar 15 içerisinde Doğu Trakya'yı boşaltacaklar ve Bölge İtilaf Devletleri aracılığıyla 30 gün içerisinde Türk Yönetimine devredilecektir.

Barış anlaşması imzalanıncaya kadar Türk Ordusu Trakya'ya geçemeyecektir. Buna karşılık iç güvenlikle ilgili olarak 8000 kişiyi aşmayacak bir Jandarma Kuvveti gönderilecektir.Barış Anlaşması imzalanıncaya kadar Meriç Nehrinin Batı Sahili yani Batı Trakya ve Karaağaç , İtilaf Devletleri işgalinde kalacak ve Türk Kuvvetleri Çanakkale Boğazı ve  İzmit'te belirlenen hattı geçemeyecektir.

Yunan Heyeti bu Anlaşmayı kabul etmeyip imzalamak istememiştir. Ancak kendisini destekleyen İngiltere-İtalya ve Fransa'dan gerekli desteği bulamayınca Mütarekenin kabul tarihi olan 11 Ekim den üç gün sonra yani  14 Ekim 1922 tarihinde imzalamak zorunda kalmıştır. TBMM Doğu Trakya'nın teslim alınması görevini İstanbul'daki  6.cı Kolordu komutanı olan Refet Paşa'ya ( Tümgeneral Refet BELE)    vermiştir.  Refet Paşa 19 Ekim 1922 günü İstanbul'a TBBM in temsilcisi olarak girmiş ve halk tarafından büyük bir coşku ile karşılanmıştır. Bu Mütareke Türk-Yunan çatışmasını sona erdirmiş  ve Doğu Trakya'nın kurtarılmasını sağlamıştır.Ancak Boğazlar üzerinde Türk Kontrolünün sağlanamaması  ve Trakya'ya Ordu geçirilememesi Barış Konferansı öncesi Türk tarafının pazarlık gücünü sınırlamıştır. Mudanya Mütarekesi Türk tarafına birçok kazanç sağlamakla birlikte Boğazlar konusunu çözememiştir. Hatta Boğazların tamamen Türk kontrolüne geçmesi Lozan Barış Görüşmelerinde de sağlanamamış ve bilindiği gibi bu sorun da ancak 1936 yılında imzalanan MONTREUX Anlaşması ile  çözülmüş ve Boğazlar tamamen Türk kontrolüne geçmiştir.

Mustafa Kemal Paşa Önderliğindeki TBMM ,Diplomatik ataklarla Dünya Kamu oyunu Türklerin yanına çekmeyi başarmıştır. Müttefiklerinin büyük desteğine rağmen Yunanlıların Anadolu'da ağır bir yenilgi alması, İngiliz  kamu oyunun savaşa karşı çıkması, Lıoyd GEORGE Hükümetinin  Çanakkale Krizi esnasında ağır bir sarsıntı geçirmesi, İngiltere'ye bağlı Sömürgelerinin Savaşa karşı çıkmaları ve  Müttefikleri Fransa ve İtalya'nın bir  maceraya girmeyip Anadolu'yu işgalden vazgeçmeleri nedenleri İngilizleri ateşkese zorlamıştır.

Mudanya'ya yerleşmiş akrabalarım var, bu itibarla  arada bir Mudanya'ya gidiyor ve her gidişimde de Deniz Kıyısında olan , Mütarekenin imzalandığı ve bir Müze olan bu tarihi binayı  ziyaret ederek Kahramanlarımız için dua etmekteyim . Ruhları şad olsun. Medyamıza gelince , bu konuda herhangi bir habere rastlamadım, inşallah böyle bir haber vardı da  bu haberi ben atlamışımdır.  

   

Bilvesile Kurban Bayramınızı kutlar sağlık ve mutluluklar dilerim.

Selamlarımla

Şakir İlyasoğulları